Twijfel gaat gepaard met een irriterend gevoel, het geeft onrust. We willen ervan af. Hoe doen we dat zo al? Nou, door vast te houden aan bestaande overtuigingen ondanks alle signalen dat er iets mis is. Of door de eerste de beste overtuiging aan te nemen die de rust herstelt. Het ongemak is weg.
Het is een vorm van zelfmisleiding. We denken een oplossing te zoeken, maar we willen primair de twijfel wegnemen. Met alle gevolgen van dien. Na een in mijn ogen mislukte COP28 kan het geen kwaad te kijken naar hoe dat zit bij het klimaatprobleem.
Hoe kijken we naar het klimaatprobleem? Nog steeds bedienen mensen zich van struisvogelpolitiek: klimaatverandering is van alle tijden, het is nu eenmaal een natuurverschijnsel, of zelfs we gaan juist naar een ijstijd. Je hoort het nog steeds. Vasthouden aan wat je al gelooft. Ondanks alle signalen. Het uit de weg gaan van die signalen is misschien ietwat ongemakkelijk, maar kennelijk nog altijd minder dan het aangaan van de twijfel.
Of als de twijfel toch toeslaat wordt die snel weer teniet gedaan door je te realiseren dat tot nu toe de mens altijd in staat is gebleken zichzelf uit benarde situaties te redden. Het menselijk vernuft is ongekend! Binnenkort komt de ‘techno fix’: CCS, kernenergie of laten we het gelijk maar grondig aanpakken met geo-engineering. Het is een verhaal wat je aangereikt krijgt en de rust herstelt. Je hebt een nieuwe overtuiging bereikt.
Struisvogelpolitiek is over het algemeen gemakkelijk te ontmaskeren als twijfelvermijding. Dat is minder het geval bij bovenstaande voorbeelden van de ‘techno-fix’. Mogelijk zit er wel iets in die oplossingen tenslotte. Dat zou toch mooi zijn? Je hebt er ook over nagedacht en het niet zo maar klakkeloos aanvaard, nietwaar? Misschien niet, misschien wel.
Waarschijnlijk wel. De dieper liggende overtuiging dat de mens altijd in staat is zich uit benarde situaties te redden, is namelijk een nogal zwak onderbouwde vooronderstelling. Vanuit die vooronderstelling ben je eerder bereid een schijnoplossing als CCS te aanvaarden omdat de vooronderstelling je minder kritisch bent. Hoe bewezen is CCS nu eigenlijk? (niet) Is het wel op te schalen? (niet) Is het wel echt een oplossing? CO2 uitstoot is immers niet het enige aspect van klimaatverandering. Ons handelen veroorzaakt ook grootschalige vernietiging van ecosystemen, biodiversiteit en verantwoordelijk voor veel onrecht. Moeten we niet fundamenteler kijken naar onszelf?
Echt nadenken is niet vanuit vooronderstellingen voortborduren. De twijfel is de vlag die aangeeft dat er iets aan scheelt. Daarin schuilt de waarde van twijfel. Het nodigt uit tot echt nadenken. Ook de dieper liggende overtuigingen aan het licht brengen en te bevragen. Het behelst een kritische houding tegenover je eigen denken aan te nemen. Dat vraagt om goed en vaardig twijfelen: het verdragen van het irriterende gevoel van de twijfel, alert zijn op het al te snel aanvaarden van een nieuw idee en weten dat je huidige manier van denken ergens tekort schiet.
Dat is filosofisch denken.
Wil je daar meer over weten en jezelf daarin bekwamen? Dan ben je bij mij aan het goed adres. Kom een keer kennismaken en dan gaan we het erover hebben.
Contact