Methodische twijfel
De methodische of radicale twijfel leidt niet tot nieuwe inzichten. Descartes is de grondlegger van deze methode. Door aan alles radicaal te twijfelen zou zekere kennis vanaf de grond weer worden opgebouwd. De gespeelde twijfel bracht Descartes naar het kennen van het zelf, want er is een immers twijfelend iets, een ik, en zo verder. Het is een imposant gedachte-experiment, maar het komt niet voort uit echte twijfel. Al is het maar omdat Descartes zekere kennis vooronderstelde. Daar twijfelde hij niet aan. Uiteindelijk kwam hij ook uit bij alles wat hij al meende te weten, alleen zou het dan nu zeker weten zijn.
Echte twijfel
Echte twijfel is gevoeld. Het is geen denken maar onrust, ongemak of onbehagen. Niet weten wat te doen, wat te vinden, maar wel moeten of willen handelen. Gaan we reorganiseren of niet? Maak ik mijn relatie uit? Dit aanbod voor een nieuwe functie klinkt als een buitenkans, maar word ik wel gelukkig in die baan? Die twijfel kan je danig bezig houden en tot gepieker en getob leiden. Het is nog geen denken. De huidige manier van denken stokt en voldoet niet.
Alleen gaan we juist vanwege dat knagende gevoel van onrust nogal eens de twijfel uit de weg. Het niet weten wat te doen en ook niet weten hoe daaruit te komen, maakt dat we de kwestie aan de kant schuiven, een tijdje laten rusten of een gevoelsmatig besluit nemen. Dat mag allemaal natuurlijk, maar het is ook een gemiste kans. Want vanuit echt gevoelde twijfel kunnen nieuwe denkrichtingen ontstaan. Het is dus de kunst de twijfel te verdragen.
Leren twijfelen
Mijn bezoekers ervaren dergelijke twijfel regelmatig in hun leven. Het motiveert ze om de filosofische invalshoek te kiezen. Ze hebben ervaren dat hun denken vastloopt. In de gesprekken moeten ze nu hun denken onder de loep te gaan namen. Opvallend genoeg is er op dat moment nog geen twijfel aanwezig. De overtuigingen en redeneringen staan in hun ogen als een huis. Volstaat het, om net als de grote Descartes, om dan methodisch te gaan twijfelen? En zo, nee, hoe dan verder te gaan? Twijfel voelen gaat niet op commando.
Methodische twijfel is doen alsof. Doen alsof is een vorm van spelen en door te spelen leer je. Van daaruit kan echte twijfel ontstaan. Door mijn vragen in het filosofische gesprek wordt steeds de twijfel opgezocht. Opeens overvalt de bezoeker dat zij of hij het echt niet weet. Dat is een belangrijk moment in de gesprekken. Dit moment van niet weten is twijfel over zijn of haar over iets in haar eigen manier van denken. Deze twijfel is gevoeld. Er is ongemak.
Maar door het oefenen, door methodisch te twijfelen, doen alsof, is er ook vertrouwen dat geduldig onderzoeken het denken verder brengt. Er is ruimte voor nieuwsgierigheid. Niet langer wordt de twijfel ontvlucht maar aangegaan. En als je het niet verwacht, valt je opeens iets in. Iets wat nieuw licht op de zaak schijnt. Dat is de kracht van filosofie.
Zelf ervaren?
Loop je zelf rond met een kwestie, iets waar je over twijfelt en niet zo goed uitkomt? Maak dan gebruik van de aanbieding om een gratis reflectiegesprek met mij te voeren. Doe dat door op onderstaande knop te drukken. Je moet dan een aantal vragen invullen. Geef daarbij aan dat je de uitnodiging via deze blog hebt ontvangen.
Boek een gratis reflectiegesprek