Praktische filosofie om je te bevrijden van oude ideeën die niet meer voldoen
Vragen die blijven terugkomen
Ieder van ons leeft zijn leven, met dagelijkse bezigheden zoals werken, studeren of zorgen voor je kinderen. Ook al zijn we meestal goed in staat om al die taken naar behoren uit te voeren, kan er toch een knagend gevoel ontstaan. Een gevoel dat gepaard gaat met vragen als:
Is dit nu wat ik echt wil?
Is dit leven tot stand gekomen door opvoeding en omstandigheden, of heb ik er werkelijk zelf voor gekozen?
Kan dat überhaupt wel – echt kiezen?
Je voelt je verantwoordelijk en neemt je taken serieus. Maar juist daarom kan er spanning ontstaan. Wanneer kies ik eigenlijk voor mezelf? Waar ligt de grens tussen verantwoordelijkheid nemen en jezelf kwijtraken? Je doet iets waar je goed in bent, maar is dat hetzelfde als iets doen dat werkelijk van waarde is – iets dat trouw is aan waar je voor staat?
Het zijn geen vragen die je even tussendoor beantwoordt. Vaak gaan we ze liever uit de weg. Maar ze blijven zich aandienen – stil, onderhuids, soms in de vorm van twijfel, vermoeidheid of besluiteloosheid.
Misschien ligt echte vrijheid niet in het direct weten wat je wil, maar juist in het vermogen om deze vragen onder ogen te zien. Niet om ze op te lossen, maar om ze te leren dragen – en onderzoeken.
Zonder bewust onderzoek leef je volgens antwoorden op vragen die je nooit gesteld hebt.
Misschien ligt echte vrijheid wel juist in het vermogen deze vragen te stellen—ook als je het antwoord (nog) niet weet.Wie zulke vragen wil kunnen stellen en wil kunnen beantwoorden, doet er goed aan een filosofische gesprekken te voeren. In een filosofisch gesprek onderzoek je leer je al doende je eigen denken te onderzoeken en te vernieuwen. Je weet beter wie je bent, waar je voor staat en wat je wil. En je weet waarom.
Als je dit wil, nodig ik je uit voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek om samen te bespreken. In Utrecht of online.
Antwoorden op nooit gestelde vragen
In de loop van je leven bouw je allerlei ideeën op over hoe je zou moeten en willen leven. Sommige zijn praktisch van aard—zoals verstandig omgaan met geld, zorgen voor je gezondheid of streven naar succes in je werk. Andere raken aan meer ethische en idealistische kwesties: hoe ben je van betekenis voor anderen, wat draag je bij aan de samenleving?
Verreweg de meeste van deze ideeën zijn grotendeels onbewust tot stand gekomen. Zoals filosoof Agnes Callard opmerkt in haar boek Open Socrates, leven we vaak volgens antwoorden op vragen die ons nooit gesteld zijn. Zulke antwoorden geven richting geven aan ons leven, maar zijn ook verradelijk dwingend —zoals een commando waarvan je niet meer weet wie het gaf, maar dat je desondanks gehoorzaamt.
Neem bijvoorbeeld het idee dat je ‘nuttig’ moet zijn. Misschien heb je dat nooit expliciet onderzocht, maar het stuurt ongemerkt je keuzes: je kiest een studie, een baan, een dagbesteding waarin je ‘iets bijdraagt’. Totdat het begint te wringen, en je merkt dat je je vooral opgejaagd voelt. Waar komt dat gevoel vandaan? Is het werkelijk je eigen overtuiging? Of leef je naar een antwoord dat je nooit bewust hebt gegeven?
Onvrijheid zonder inzicht
Zolang je niet weet vanuit welke ideeën je handelt, ben je er niet werkelijk vrij in. Je overtuigingen lijken vanzelfsprekend, maar ze sturen je denken en doen op de achtergrond. En als zo’n overtuiging zijn vanzelfsprekendheid verliest—omdat hij botst met je ervaring of je gevoel—ontstaat verwarring. Je denkt: er klopt iets niet, maar je weet niet wat. Je handelen stokt. Je raakt aan het piekeren, omdat je bestaande antwoorden niet meer voldoen, maar je hebt nog geen nieuwe gevonden. Want je weet zelfs niet welke vraag bij je antwoord hoort.
Juist dat is kenmerkend voor een filosofisch moment: een situatie waarin het oude denken hapert, maar het nieuwe nog niet vorm heeft gekregen. Een pauze in vanzelfsprekendheid. Je weet dat je iets niet weet.
De rol van filosoferen
Filosofie begint daar waar de vanzelfsprekendheid ophoudt. Niet met nieuwe theorieën, maar met vragen. Door vragen te stellen bij wat je denkt en doet, keer je terug naar de oorsprong van je ideeën. Waarom vind ik dit belangrijk? Wat versta ik eigenlijk onder ‘betekenisvol werk’? Waarom voelt iets als falen? Wat maakt iets tot een goed leven?
Antwoorden op zulke vragen dwingen tot nadenken. Je ontwikkelt redenen voor je overtuigingen, overweegt alternatieven en verwerpt wat niet standhoudt. Zo ontstaat langzaam een denklijn die niet toevallig is ontstaan, maar daadwerkelijk van jou is.
Wie zijn beweegredenen kent—en vooral: doorgrondt—wordt eigenaar van zijn ideeën. Dat maakt vrij: je kunt ze dan toetsen, bijstellen of verdiepen, omdat je begrijpt waarom je ze hebt. Je denkt niet langer vanuit een gedachte, maar mét een gedachte—en dus ook ertegenin.
Denken in dialoog
Filosofisch nadenken vraagt oefening. Het is werk: de bereidheid om te vertragen, te twijfelen, en niet meteen genoegen te nemen met het eerste antwoord. Alleen denken is mogelijk, maar samen denken is vruchtbaarder. In een goed gesprek word je geconfronteerd met wat je zelf over het hoofd ziet. De ander luistert, stelt vragen, spiegelt, verheldert—en houdt afstand waar jij verstrikt raakt.
Een filosofisch gesprek helpt niet door jou van nieuwe antwoorden te voorzien, maar door je opnieuw vragen te laten stellen—en je eigen antwoorden scherpzinnig te beproeven.
Praktijkvoorbeeld: het idee van ‘jezelf zijn’
Een vrouw van begin dertig komt in gesprek omdat ze zich “een gevoel van ontevredenheid ervaar, terwijl ze geen recht van klagen heeft.” Ze heeft een goede baan, een stabiel sociaal leven, en toch knaagt er iets. In het gesprek blijkt dat ze sterk hecht aan het idee dat je “jezelf moet zijn.” Dat klinkt positief, maar blijkt voor haar een bron van voortdurende twijfel: Ben ik wel mezelf in deze situatie? Doe ik dit echt uit mezelf of omdat het zo hoort?
We onderzoeken waar dit idee vandaan komt. Wat bedoelt ze eigenlijk met ‘jezelf zijn’? Wat zou het alternatief zijn—‘niet jezelf zijn’? Is er één ware kern van jezelf, of verander je per situatie? We verkennen alternatieven: misschien ben je niet een vast zelf dat je moet uitdrukken, maar iemand die zichzelf vormt in de keuzes die ze maakt. Dan krijgt ‘jezelf zijn’ een andere betekenis: niet trouw zijn aan iets wat al vaststaat, maar verantwoordelijkheid nemen voor hoe je denkt en handelt.
Langzaam verandert haar verhouding tot het idee. Wat eerst een intern gebod was dat haar voortdurend beoordeelde, wordt nu een uitnodiging tot reflectie: een open vraag naar wie ze wil zijn, hier en nu. Niet de druk om te voldoen aan een norm, maar de ruimte om haar eigen denken serieus te nemen.
Meer weten over filosofische gesprekken?
Volg deze link of kom kennismaken.