De term filosofisch practicus klinkt plechtig — en misschien een tikje oubollig. Het roept associaties op met een praktisch filosoof, en dat is ook precies wat het zou moeten zijn. Maar waarom dan die aparte titel? En hoe verhoudt die zich tot andere benamingen als filosofisch coach, consulent of zelfs filosofisch therapeut?
In dit artikel leg ik uit wat een filosofisch practicus doet. Daarbij deel ik ook mijn persoonlijke kijk. Ik werk in deze traditie, maar heb er inmiddels een zekere afstand toe genomen. Ik ontwikkel me voortdurend, en put ook uit andere filosofische werkwijzen. Die ervaring deel ik hier — omdat ik denk dat het gesprek over praktisch filosofisch werk opener en minder dogmatisch mag zijn.
Wat doet een filosofisch practicus?
Een filosofisch practicus voert gesprekken waarin denken centraal staat. Niet zomaar denken, maar onderzoekend, kritisch en verhelderend denken. Mensen komen met kwesties waar ze in vastlopen — professioneel of persoonlijk — en zoeken geen pasklare oplossing, maar helderheid. Geen therapie, geen advies, maar een gesprek waarin het denken zelf onderzocht wordt.
Een goed filosofisch gesprek helpt je afstand nemen, scherper kijken, en ontdekken waar het werkelijk om draait. Het denken wordt onderzocht, niet bijgestuurd. Je komt tot inzichten — niet doordat iemand ze aandraagt, maar doordat jij ze zelf ontwikkelt.
De oorsprong van de term
De titel filosofisch practicus komt uit een specifieke traditie: de opleiding aan de ISVW en het Gilde van Filosofisch Practici. Ik heb die opleiding zelf gevolgd en waardeer veel uit die benadering: het belang van het filosofisch gesprek als zelfstandige vorm van begeleiding, de nadruk op zorgvuldig luisteren, begripsanalyse, en het volhouden van een eenmaal begonnen filosofisch onderzoek.
Toch ben ik er ook kritisch op geworden. In de praktijk merk ik dat het gilde vooral zichzelf belangrijk maakt. De term filosofich practicus suggereert een beschermde titel of vakgebied, maar is feitelijk jargon dat eerder verwarring zaait dan duidelijkheid biedt. Het gilde werkt afschermend van andere vormen van praktische filosofie. Dogmatisme ligt snel op de loer — met een sterke nadruk op dialectiek, alsof dát de enige vorm van praktische filosofie zou zijn.
De realiteit is: ook mensen die zichzelf filosofisch coach, praktisch filosoof of consulent noemen, voeren filosofische gesprekken. De accenten verschillen, maar de kern is vaak dezelfde: het begeleiden van denken.
Filosofisch practicus versus coaching of therapie
Filosofische gesprekken vormen een alternatief voor reguliere coaching of therapie. Waar coaching vaak gericht is op doelen en actie, en therapie uitgaat van psychologische modellen en behandeling, biedt een filosofisch gesprek iets anders.
Geen diagnose, geen behandelplan
Er worden geen medische of psychologische diagnoses gesteld. In een tijd waarin gedrag en eigenschappen snel worden gelabeld, kan dat juist opluchten. De filosofische benadering vermijdt impliciete oordelen over wat ‘normaal’ of ‘gewenst’ zou zijn. In die zin is zij waardevrij.
Geen adviezen, maar zelfonderzoek
Een filosofisch gesprek draait om de manier waarop iemand denkt. Niet om het verhaal zelf, maar om de overtuigingen die daarin meespelen. Dat creëert afstand en ruimte. Veel bezoekers ervaren dat als verhelderend en bevrijdend — juist omdat de emotionele lading afneemt.
Geen behandeling, maar autonomie
Omdat de filosofisch practicus geen probleem oplost, blijft de bezoeker aan het roer. Het is zijn of haar vraag, leven en inzicht. Wat in het gesprek helder wordt, kan buiten het gesprek tot handelen leiden. De bezoeker ontwikkelt zelf het denken verder.
Kortom, het filosofisch gesprek biedt:
- Geen diagnose of behandelplan, maar een onderzoekende houding;
- Geen tips of technieken, maar ruimte om het eigen denken te bevragen;
- Geen sturing, maar eigenaarschap.
Het is geen pleidooi tégen coaching of therapie. Die zijn waardevol — zeker bij psychische klachten of als je snel resultaat wilt. Veel van mijn bezoekers combineren een filosofisch gesprek ook met therapie of coaching. Wat ik bied is een alternatief, of een aanvulling.
Waarom ik liever spreek van filosofisch coach of praktisch filosoof
Wat hierboven staat, geldt ook voor mensen die zich filosofisch coach, consulent of praktisch filosoof noemen. Ook zij voeren gesprekken waarin het denken centraal staat. De verschillen zitten vooral in de toon, stijl en filosofische voorkeur — en die houden het vak levend.
Een filosofisch coach zou je kunnen omschrijven als een denkcoach. Iemand die je helpt orde te scheppen in je denken, juist waar dat ergens stokt. Filosofisch coach is dan ook een prima aanduiding — het maakt duidelijk dat het gaat over vragen uit het echte leven, niet uit een leerboek.
Hoewel mijn werkwijze sterk leunt op de filosofische praktijk, gebruik ik liever herkenbare termen. Filosofisch coach, praktisch filosoof, filosofisch gesprekspartner — of gewoon: iemand met wie je goed kunt denken. Want dat is wat mensen zoeken. En wat werkt.
Filosofie voor het dagelijks leven
Een filosofisch gesprek is geen plechtig ritueel waarin je wordt ingewijd in de geheimen van de dialectiek. Het is ook geen totaal andere manier van denken dan je gewend bent. Iedereen kan filosoferen — als je bereid bent om zorgvuldig te luisteren, helder te formuleren, en ruimte te geven aan twijfel.
We praten over echte vragen: levenskeuzes, werk, relaties, zelfbeeld, gedragspatronen. Jij bepaalt het onderwerp. De vorm is filosofisch — en dat maakt het verschil.
Voor wie is dit interessant?
Filosofische gesprekken zijn geschikt voor mensen die:
- met een kwestie rondlopen en daar filosofisch op willen reflecteren;
- vastlopen in hun denken, niet per se in hun gevoel;
- een alternatief zoeken voor coaching of therapie;
- zichzelf willen trainen in kritisch en helder denken.
Overweeg je zelf filosofisch practicus te worden?
Veel mensen die deze pagina lezen, oriënteren zich op de opleiding tot filosofisch practicus. Misschien ben jij er daar één van. Als je daar eens over wilt sparren, ben je van harte welkom voor een vrijblijvend gesprek.
Ik ben op sommige punten kritisch, maar waardeer de opleiding ook. Je kunt dus rekenen op een eerlijk en open gesprek — zonder verkooppraatje, mét ruimte voor jouw vragen en overwegingen.
Of wil je filosofisch leren begeleiden?
Misschien zoek je geen officiële titel, maar wil je wel filosofische gespreksvoering leren toepassen binnen je werk. Dat kan ook.
In mijn praktijk begeleid ik mensen die filosofisch willen leren denken en begeleiden. Geen beroepswissel, maar verdieping in hun huidige werk. Anderen zijn je al voorgegaan — onder wie schoolleiders, teamcoaches en projectmanagers.
Ontdekken of een filosofisch gesprek of leertraject iets voor je is?
Of je nu zelf een kwestie wilt onderzoeken in een filosofisch gesprek, of overweegt om filosofische gespreksvoering te leren toepassen in je werk — je bent van harte welkom voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek.
Geen voorbereiding nodig. We maken gewoon even kennis en verkennen wat bij je past..