Denken brengt kan niet zonder dualisme. We ontwaren een begrip en van daaruit ontstaat vanzelf de tegenstelling. Deze tweedeling is een opmaat voor verder denken. Alleen gebeurt dat niet en houden we de begrippen voor echt bestaand. Hoe zit dat?
Een toelichting naar aanleiding van een interessant blog bij Nader Inzien over de consequenties van dualistisch denken in tegenstellingen waardoor we ons als mens tegenover de natuur plaatsen. Ik onderschrijf de eco-feministische notie dat we als mens intrinsiek verbonden zijn in zorgrelaties met de natuur in plaats van er tegenover als overheersers of beheerders.
Ook eens met de strekking dat het dualistische denken in tegenstellingen zowel bij feminisme en de klimaatcrisis overeenkomsten hebben. Alleen de kritiek dat onze verstoorde verhouding met de natuur veroorzaakt wordt door dualistisch denken deel ik niet. Het is eerder dat we met die begrippen, als vrouw en natuur, aan de haal gaan door ze voor werkelijk te houden.
In het blog wordt een poging gedaan af te rekenen met het dualistische denken. De poging zelf is een vorm van denken in tegenstellingen, alleen door het onderscheid dualisme te introduceren tegenover niet-dualistisch denken. Ik denk dat er niet aan te ontkomen is aan dualisme in het denken.
Het probleem is er eerder in gelegen dat het dualisme een ontologische status toegeschreven krijgt, ook al is de tweedeling alleen gedacht. Oftewel dat de begrippen ook werkelijk bestaan. Denken in begrippen is noodzakelijk. Het is niet mogelijk over bijvoorbeeld natuur te denken zonder zich daar een begrip over te vormen. Het gaat er eerder om dit begrip als denkinstrument te hanteren en dit begrip te blijven bevragen inclusief de daarmee geïntroduceerde tegenstellingen zoals natuur tegenover mens waardoor een dialectische ontwikkeling van de begrippen mogelijk wordt. Kortom, deze tegenstellingen bevinden zich in het denken alleen en kunnen in het denken ontstegen worden.
Terecht wordt in het blog erop gewezen dat we dat in het algemeen nalaten en zelfs een ontologische status toekennen aan de begrippen. Het succes van de natuurwetenschappen om universele begrippen empirisch te funderen is diep in het westerse wereldbeeld geworteld, waardoor we (onbewust) aannemen dat begrippen eenduidig corresponderen met de werkelijkheid. Terwijl het al sinds de Verlichting duidelijk is dat dit kentheoretisch niet vol te houden is. In geval van de natuurwetenschappelijke begrippen is de correspondentie met de empirie zo sterk dat de fysicus gemakshalve kan volhouden dat atomen echt bestaan, maar voor het overgrote deel van de begrippen is dat zeker niet het geval.
Link naar blog: https://bijnaderinzien.com/2023/06/01/het-natuurlijke-is-politiek/
Link naar begripsonderzoek: https://komdenken.nl/blog/het-begripsonderzoek-als-filosofisch-gesprek/