Gebruik je gezond verstand!
Het is een veelgebruikte dooddoener. Het gezonde verstand als maatstaf is momenteel gangbaar bij populisten. Ze gebruiken het zelfs als wapen tegen de vermeende wereldvreemde politieke opvattingen van een elite die bijvoorbeeld wat wil doen aan klimaatverandering. Tja, als dooddoener volstaat het wel: om te denken, dus ook voor filosofie is een gezond verstand nodig. Zonder dat, gaat het simpelweg niet.
Alleen lijkt er meer bedoeld dan het gezonde verstand tegenover het zieke verstand dat bijvoorbeeld hallucineert. Het is zoiets als de algemeen bekende ideeën en denkbeelden in de samenleving, zo bekend dat ze evident zijn en dat je er niet voor gestudeerd hoeft te hebben. Met dat gezonde verstand is op zich niks mis mee, als het maar geen maatstaf is waarop blind vertrouwd wordt. Hoe algemeen bekend ook iets is, het is evident geen garantie voor de waarheid daarvan.
Het gezonde verstand wordt nogal eens opgevat als onbetwistbaar. Er is geen ruimte voor het nieuwe en afwijkt van het gezonde verstand Onbekend maakt onbemind. Het zal duidelijk zijn dat het haaks staat op de filosofische houding. Populisten die het als wapen gebruiken tegen alles wat hun niet bevalt, weten dat (intuïtief) maar al te goed. Populisten maken kwaadwillend gebruik van het gezonde verstand.
Het gezonde verstand is dus geen maatstaf, maar veel meer een startpunt voor het denken en filosoferen. Nieuwe ideeën kunnen alleen maar voortkomen uit datzelfde gezonde verstand. Ook onconventionele, radicale. En ik voeg toe, gelukkig maar. Het idee dat mensen niet als slaven gebruikt mogen worden, was ooit zo’n radicaal idee. Nieuwe ideeën kunnen radicaal afwijken van het gezonde verstand, zelfs tegen het gezonde verstand in gaan. Daarmee het idee verwerpen of negeren is het denken uit de weg gaan, terwijl het een kans is om te filosoferen. Ook klakkeloos het nieuwe aanvaarden getuigt niet van een filosofische houding. Zowel vasthouden aan het oude als het klakkeloos omarmen van het nieuwe is, gaat elke mogelijkheid tot twijfel uit de weg.
Het komt erop aan juist de twijfel aan te gaan zodat we overgaan tot het articuleren wat het gezonde verstand inbrengt tegen het nieuwe, onderzoeken waar het nieuwe het gezonde verstand bekritiseert, nagaan of daar nog meer redenen voor aan te voeren zijn, of pogen het oude en het nieuwe te verenigen. Kortom we gaan filosoferen. Het zijn allemaal vormen van denken die we filosofisch mogen noemen en zelfs kunnen bestempelen als dialectiek.